Bez barier - edukacja i nauka w Unii

Mimo przystąpienia Polski do Unii Europejskiej ogólna wiedza o programach i projektach realizowanych w ramach Wspólnoty jest nadal niewielka. Niestety sytuacja ta dotyczy również sfery edukacji i nauki. O tym, że programy i projekty unijne w tym zakresie istnieją wie ogromna większość. Jak z nich korzystać i czego dotyczą pozostaje dla wielu zagadką. Zawężenie współpracy między krajami Unii Europejskiej w zakresie edukacji jest natomiast jednym z podstawowych elementów procesu integracji. Warto więc zapoznać się choć z podstawowymi informacjami na ten temat.

Pod egidą Socratesa

Najważniejszym elementem tej współpracy jest program SOCRATES. Ma on na celu poprawę jakości kształcenia dzieci, młodzieży i dorosłych poprzez działalność międzynarodową na wszystkich szczeblach edukacji. Program składa się z kilku komponentów:

ARION
obejmuje organizowanie wizyt studyjnych dla przedstawicieli administracji oświatowej różnych szczebli zarządzania. W ramach programu finansowane są tygodniowe wizyty studyjne w krajach Wspólnoty, przeznaczone dla osób bezpośrednio odpowiedzialnych za kierowanie i zarządzanie edukacją na wszystkich szczeblach. Uczestnicy powinni więc reprezentować wszystkie sektory i poziomy edukacji, w tym szkolnictwo ogólne, zawodowe i techniczne, na każdym szczeblu administracyjnym (lokalnym, regionalnym i krajowym). Podstawowym warunkiem udziału w wizycie studyjnej jest biegła znajomość jednego z pięciu języków: angielskiego, niemieckiego, francuskiego, hiszpańskiego lub włoskiego.

COMENIUS
to program odnoszący się do edukacji szkolnej. W ramach programu finansowane są projekty szkolne obejmujące wspólną pracę grupy placówek nad wybranym tematem w ramach zajęć szkolnych, kursy doskonalenia zawodowego dla kadry edukacyjnej i nauczycieli języków obcych, asystentura językowa, czyli praktyka językowa w szkole lub placówce kształcenia w jednym z krajów UE czy Europejskie Projekty Współpracy w zakresie szkolenia kadry edukacyjnej. Efektem każdego projektu jest "produkt edukacyjny"- np. program nauczania, kurs doskonalenia zawodowego dla nauczycieli, opracowanie nowoczesnej metodyki nauczania. Finansowane są również wizyty i seminaria przygotowawcze dla projektów scentralizowanych Programu Socrates Comenius.

Program jest przeznaczony dla uczniów, studentów i osób uczestniczących w różnych formach kształcenia, kadry szkolnej bezpośrednio zaangażowanej w edukację szkolną oraz ośrodków badawczych prowadzących profesjonalne analizy w dziedzinie edukacji.

ERASMUS
to program dla szkolnictwa wyższego. W ramach programu finansowane są wyjazdy studentów i wykładowców do partnerskiej uczelni zagranicznej na okres od trzech miesięcy do jednego roku akademickiego, opracowywanie nowych programów nauczania przy współudziale partnerskich uczelni z krajów europejskich, wprowadzanie Europejskiego Systemu Transferu Punktów (ECTS) jako systemu ułatwiającego zaliczenie okresu studiów odbytych w uczelni partnerskiej, organizacja kursów intensywnych (zajęć dydaktycznych opracowanych i prowadzonych przez międzynarodową grupę wykładowców), udział w Sieciach Tematycznych ERASMUSa, czyli projektach współpracy w zakresie konkretnych dyscyplin akademickich lub konkretnego zagadnienia interdyscyplinarnego.
Program jest przeznaczony dla państwowych i prywatnych szkół wyższych, kształcących studentów na poziomie licencjackim, inżynierskim, magisterskim, doktoranckim, posiadających uprawnienia szkoły wyższej.

EURYDICE
obejmuje tworzenie sieci informacyjnej o systemach edukacyjnych w krajach europejskich. Głównym priorytetem tego programu jest tworzenie sieci informacyjnej o systemach edukacyjnych, wdrażanych innowacjach, przeprowadzanych reformach oraz głównych kierunkach polityki edukacyjnej w krajach europejskich.

Programem powinny się interesować instytucje i osoby zajmujące się edukacją na szczeblu lokalnym, regionalnym i centralnym, środowiska naukowe.

GRUNDTVIG
zajmuje się problemem kształcenia dorosłych. W ramach programu wyróżniamy:
- Grundtvig 1- europejskie projekty współpracy na rzecz kształcenia dorosłych i kształcenia ustawicznego,
- Grundtvig 2 - projekty partnerskie dotyczące kształcenia dorosłych,
- Grundtvig 3 - zagraniczne wyjazdy szkoleniowe dla kadry zatrudnionej w sektorze edukacji dorosłych,
- Grundtvig 4 - zakłada współpracę między co najmniej sześcioma krajami w celu wymiany doświadczeń i wzmocnienia więzi międzynarodowych.

Program skierowany jest do wszystkich rodzajów placówek edukacyjnych publicznych i niepublicznych kształcących dorosłych.

LINGUA
ma na celu promowanie nauki języków obcych. W ramach programu realizowane są:
- Lingua 1 - promowanie nauki języków obcych, a w ramach tego: kampanie informacyjne, konkursy, przyznawanie instytucjom nauczającym języków europejskiego znaku innowacyjności - "European Label", studia i analizy, programy uznawania umiejętności językowych, wymiana informacji, współpraca w ramach sieci między centrami pomocy dydaktycznych,
- Lingua 2 - opracowywanie narzędzi i materiałów, a w ramach tego: finansowanie projektów współpracy europejskiej, które przewidują wspólne opracowywanie i wymianę innowacyjnych programów nauczania, metodologii i materiałów oraz efektywnych narzędzi do oceny uzyskiwanych umiejętności językowych.

Program przeznaczony jest dla szkół, placówek kształcenia dorosłych, ośrodków prowadzących kształcenie otwarte i na odległość, dla uczelni, ośrodków prowadzących kształcenie lub doskonalenie zawodowe nauczycieli języków, centrów i szkół językowych, ośrodków prowadzących badania nad edukacją językową oraz na przykład dla obecnych w Internecie stacji radiowych i telewizyjnych oraz firm multimedialnych, a także wydawców oraz producentów i dystrybutorów oprogramowania komputerowego.

MINERVA
to program wspierający kształcenie otwarte i na odległość oraz technologie informatyczno-komunikacyjne (ITC) w edukacji. Udział w programie łączy się z realizacją Europejskich Projektów Współpracy, w których udział biorą co najmniej trzy kraje, w tym co najmniej jeden kraj członkowski UE.

Obszarami tematycznymi projektów są rozumienie innowacji, projektowanie, opracowanie, testowanie nowych metod i pomocy dydaktycznych, udostępnianie produktów i usług oraz rozpowszechnianie wyników projektów, wymiana idei i doświadczeń w zakresie kształcenia otwartego i na odległość oraz zastosowania ICT.

Programem powinny się zainteresować wszelkiego rodzaju ośrodki szkoleniowe.

NARIC
obejmuje działania związane z tworzeniem sieci informacyjnej na temat porównywalności i uznawania wykształcenia, w celu określenia równoważności dokumentów.

Istotą projektu jest tworzenie sieci informacyjnej, która ma służyć ułatwieniu procedur uznawania dyplomów zagranicznych uczelni i zaliczania okresów studiów odbytych na zagranicznych uczelniach przez placówki narodowych systemów edukacji. Umożliwia to pracę w Unii Europejskiej osobom z dyplomem polskich uczelni.

Młodzi w Unii

LEONARDO DA VINCI
Jest kolejnym obok SOCRATESA ważnym programem unijnym. W jego ramach finansowane są wymiany i staże dla uczniów, studentów, młodych pracowników i absolwentów oraz dofinansowanie wymiany nauczycieli i szkoleniowców, doradców zawodowych, kierowników działów kadr. Obejmuje swym działaniem również projekty pilotowe tzn. tworzenie tzw. produktów edukacyjnych wprowadzających innowacyjne metody nauczania z wykorzystaniem nowoczesnych technologii, projekty językowe, badania i analizy oraz akcje wspólne czyli akcje realizowane pod egidą kilku europejskich programów edukacyjnych (Leonardo da Vinci II, Socrates II, Młodzież).

Program skierowany jest do instytucji i organizacji mających osobowość prawną, zaangażowanych w rozwój kształcenia zawodowego - instytucji szkoleniowych, szkół zawodowych, uczelni, przedsiębiorstw, partnerów społecznych oraz władz publicznych.

MŁODZIEŻ
W ramach tego programu realizowane są:
- wymiana młodzieży czyli dwu- i wielostronne spotkania grup młodzieży z kilku różnych krajów europejskich,
- Wolontariat Europejski, dzięki któremu młodzież z państw Unii Europejskiej ma możliwość podjęcia pracy jako wolontariusze w krajach członkowskich, a także nieczłonkowskich,
- inicjatywy młodzieżowe, gdzie młodzi ludzie mogą otrzymywać wsparcie na realizację projektu na szczeblu lokalnym, który pozwoli im poznać zagadnienia i problemy z zakresu aktualnej tematyki młodzieżowej w Europie,
- działania wspierające czyli różnorodne formy podnoszenia kwalifikacji osób pracujących z młodzieżą, a w szczególności realizujących projekty w ramach programu MŁODZIEŻ.

Program skierowany jest do młodzieży w wieku 15 - 25 lat oraz do osób pracujących z młodzieżą, którzy mieszkają legalnie w jednym z państw Unii Europejskiej bądź w jednym z pozostałych krajów uczestniczących w programie. Wnioski mogą składać szkoły, fundacje, ośrodki młodzieżowe, organizacje młodzieżowe i pozarządowe.

Spotyka się również projekty, które realizowane są na przykład tylko w jednym ściśle określonym roku. Tak było w przypadku programu EYES 2004. Był to projekt skierowany do władz publicznych odpowiedzialnych za oświatę i sport, instytucji oświatowych i organizacji sportowych (federacji międzynarodowych, europejskich lub krajowych, komitetów olimpijskich, krajowych związków sportowych i innych organizacji sportowych).

Rok 2004 został ogłoszony Europejskim Rokiem Edukacji przez Sport. W ramach tego programu można więc było otrzymać dofinansowanie na organizowanie różnorodnych imprez i akcji na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym, ponadpaństwowym i wspólnotowym.

W służbie nauce

Obok unijnych programów edukacyjnych i młodzieżowych na uwagę zasługują także projekty wspierające rozwój nauki i badań.

Jednym z takich programów jest ALTENER II. W jego ramach finansowane jest między innymi:
- wykonywanie analiz i innych podobnych działań prowadzących do zwiększenia potencjału odnawialnych źródeł energii,
- prowadzenie akcji pilotowych, które zmierzają do stworzenia i polepszania mechanizmów rozwoju odnawialnych źródeł energii, jak również do udoskonalenia koordynacji działań w tym zakresie na poziomie międzynarodowym, wspólnotowym, regionalnym i lokalnym,
- prowadzenie akcji ukierunkowanych na pobudzanie i rozwijanie rynku odnawialnych źródeł energii, zachęcania do inwestycji poprzez doradztwo przy przygotowywaniu i wdrażaniu poszczególnych projektów inwestycyjnych,
- prowadzenie działań kontrolnych i oceniających działania podjęte w ramach realizacji projektu.

Podobnym projektem jest SAVE II. W ramach programu finansowane są:
- studia wspomagające wdrażanie rozwiązań w efektywnym wykorzystaniu energii,
- działania pilotowe umożliwiające przegląd rynku energetycznego, co ma służyć poprawie efektywności inwestycji,
- upowszechnienie informacji, rozwój edukacji, szkoleń i wymiany doświadczeń, co ma służyć poprawie współpracy międzynarodowej w dziedzinie wykorzystania energii,
- działania monitorujące i wspierające.

Oba te programy skierowane są głównie do małych i średnich przedsiębiorstw, fundacji, ośrodków szkoleniowych, samorządów, organizacji pozarządowych.

Jak widać programów unijnych promujących i wspierających szeroko pojętą edukację i naukę
jest wiele. Programy edukacyjne i naukowe Wspólnoty stanowią niebywałą szansę na promocję kształcenia jako szansy na rozwój jednostki i społeczeństwa, wymianę informacji i poprawę standardów życia. Ważne jest więc, aby i Polska poprzez udział w nich przyczyniała się do tworzenia w dziedzinie edukacji i nauki "Europy bez barier".

Marcin Górzyński edu.edu.pl