Osoba fizyczna lub prawna, chcąc założyć niepubliczną szkołę lub przedszkole, musi uzyskać wpis do ewidencji prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego obowiązaną do prowadzenia odpowiedniego typu publicznych szkół i przedszkoli.

Warunki uzyskania wpisu do ewidencji niepublicznych szkół i przedszkoli oraz zasady działania tych placówek zostały określone w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 1996 r. nr 67, poz. 329 ze zm.).

Kto może założyć szkołę

Podmiotami uprawnionymi do założenia niepublicznej szkoły lub przedszkola są osoby fizyczne lub prawne, takie jak fundacje, stowarzyszenia, spółki. Jeśli jest to spółka cywilna, za podmioty uprawnione uważa się indywidualnie oznaczonych wspólników tej spółki.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o systemie oświaty, szkoły publiczne i niepubliczne dzielą się na placówki różnego typu. Są to:

6-letnia szkoła podstawowa

3-letnie gimnazjum

Należy przy tym podkreślić, iż w myśl art. 8 ustawy o systemie oświaty szkoła podstawowa i gimnazjum mogą działać tylko jako szkoły publiczne lub niepubliczne, ale posiadające uprawnienia szkoły publicznej. Natomiast niepubliczne przedszkole i niepubliczne szkoły ponadgimnazjalne dla prowadzenia działalności oświatowo-wychowawczej nie muszą posiadać uprawnień odpowiednich placówek publicznych.

Zgłoszenie w organie ewidencyjnym

Osoba fizyczna lub prawna, która ubiega się o uzyskanie wpisu do ewidencji, powinna złożyć odpowiednie zgłoszenie w organie ewidencyjnym właściwym ze względu na typ placówki, którą zamierza prowadzić i miejsce prowadzonej działalności. Ewidencję niepublicznych szkół i przedszkoli prowadzą te jednostki samorządu terytorialnego, do zadań których należy prowadzenie odpowiedniego typu placówek. Ponieważ zatem zakładanie i prowadzenie przedszkoli - w tym przedszkoli specjalnych, szkół podstawowych i gimnazjów, z wyjątkiem szkół podstawowych i gimnazjów specjalnych - należy do zadań własnych gmin, organem prowadzącym ewidencję tego typu placówek o charakterze niepublicznym jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Natomiast organem ewidencyjnym dla niepublicznych szkół podstawowych specjalnych, gimnazjów specjalnych oraz szkół ponadgimnazjalnych, a także szkół artystycznych i sportowych, z wyjątkiem szkół o znaczeniu regionalnym, jest starosta powiatu, gdyż prowadzenie tego typu szkół o charakterze publicznym należy do zadań własnych powiatu. Jeżeli wymienione w zdaniu poprzednim szkoły mają zasięg i znaczenie regionalne, są prowadzone przez samorząd województwa, a organem ewidencyjnym dla tego typu szkół niepublicznych będzie marszałek województwa.

Zgłoszenie do ewidencji, będące w istocie wnioskiem o wpis, powinno zawierać oznaczenie osoby zamierzającej prowadzić szkołę lub przedszkole wraz ze wskazaniem jej miejsca zamieszkania lub siedziby, a także oznaczenie miejsca prowadzenia szkoły lub placówki i warunków lokalowych zapewniających bezpieczne i higieniczne warunki osobom przebywającym na jej terenie, zgodnie z przepisami bhp i ppoż. oraz przepisami prawa budowlanego. Ponadto zgłoszenie powinno zawierać: określenie typu placówki, którą podmiot dokonujący zgłoszenia zamierza prowadzić, oraz wskazanie daty rozpoczęcia jej funkcjonowania, a w przypadku szkoły zawodowej także zawodów lub profili zawodowych, w jakich szkoła będzie kształcić, dane dotyczące kwalifikacji pracowników pedagogicznych i dyrektora, przewidzianych do zatrudnienia w szkole lub placówce. Podmiot dokonujący zgłoszenia podjęcia działalności w zakresie prowadzenia szkoły podstawowej lub gimnazjum powinien złożyć zobowiązanie do przestrzegania wymagań określonych w art. 7 ust. 3 ustawy o systemie oświaty, to znaczy warunków, jakie powinna spełniać szkoła niepubliczna, aby uzyskać uprawnienia szkoły publicznej. Natomiast podmiot zgłaszający założenie szkoły ponadgimnazjalnej zobowiązanie takie składa tylko wówczas, gdy ubiega się o nadanie uprawnień szkoły publicznej z dniem rozpoczęcia działalności. Do zgłoszenia należy dołączyć statut zakładanej szkoły lub placówki. W przypadku szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej, ubiegającej się o nadanie uprawnień szkoły publicznej z dniem rozpoczęcia działalności, wpis do ewidencji może nastąpić, jeżeli osoba prowadząca przedstawi pozytywną opinię właściwego kuratora oświaty.

Organ ewidencyjny obowiązany jest w ciągu 30 dni od daty złożenia zgłoszenia dokonać wpisu do ewidencji placówki niepublicznej oraz doręczyć osobie dokonującej zgłoszenia zaświadczenie o wpisie placówki do ewidencji. Kopię zaświadczenia organ ten przekazuje właściwemu kuratorowi oświaty, a w przypadku szkół artystycznych również ministrowi właściwemu do spraw kultury oraz organowi podatkowemu.

Odmowa dokonania wpisu do ewidencji następuje w drodze decyzji administracyjnej, wydawanej przez organ ewidencyjny. Odmowa wpisu może być udzielona, jeżeli zgłoszenie nie zawiera wymaganych danych i mimo wezwania nie zostało uzupełnione w wyznaczonym terminie lub statut zgłaszanej szkoły czy przedszkola jest sprzeczny z obowiązującym prawem i mimo wezwania nie został zmieniony.

Wszelkie zmiany w zakresie danych wymaganych w zgłoszeniu powstałe po wpisie do ewidencji osoba prowadząca szkołę lub przedszkole obowiązana jest zgłosić organowi ewidencyjnemu w ciągu 14 dni od ich zaistnienia.

Statut szkoły

Podstawą działania niepublicznej szkoły lub placówki jest statut nadany przez osobę prowadzącą. Statut powinien określać nazwę, typ szkoły lub placówki oraz ich zadania, oznaczenie osoby prowadzącej, wskazanie organów szkoły lub placówki oraz zakres ich zadań, organizację szkoły lub placówki, a także zasady przyjmowania do szkoły lub placówki. Ponadto w statucie powinny znaleźć się postanowienia w zakresie praw i obowiązków pracowników oraz uczniów szkoły lub placówki, w tym przypadki, w których uczeń może zostać skreślony z listy uczniów szkoły lub placówki oraz sposób uzyskiwania środków finansowych na działalność szkoły lub przedszkola.

Niepublicznej szkole podstawowej i gimnazjum, założonym zgodnie z warunkami wymaganymi dla szkół niepublicznych o uprawnieniach szkoły publicznej, określonymi w art. 82 ust. 1-3 ustawy o systemie oświaty, przysługują uprawnienia szkoły publicznej z dniem rozpoczęcia działalności. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny nad szkołą niepubliczną, która uzyskała uprawnienia szkoły publicznej z dniem rozpoczęcia działalności, jest obowiązany w ciągu 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia sprawdzić, czy szkoła spełnia wymagane warunki.

Uprawnienia szkoły publicznej

Organ ewidencyjny, na wniosek osoby prowadzącej szkołę niepubliczną nie posiadającą uprawnień szkoły publicznej, nadaje tej szkole uprawnienia szkoły publicznej, jeżeli osoba ta przedstawi pozytywną opinię kuratora oświaty, a w przypadku szkół artystycznych - ministra właściwego do spraw kultury, o spełnianiu przez szkołę warunków wymaganych dla szkół o uprawnieniach szkół publicznych. Warunki te zostały określone w art. 7 ust. 3 ustawy o systemie oświaty. Do warunków tych należy realizowanie przez szkołę niepubliczną programów nauczania uwzględniających podstawy programowe kształcenia ogólnego, a w przypadku szkół zawodowych również podstawy programowe kształcenia w danym zawodzie lub profilu obowiązujące w szkołach publicznych. Ponadto szkoła taka powinna stosować ustalone przez ministra właściwego do spraw oświaty zasady klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów, z wyjątkiem egzaminów wstępnych, prowadzić dokumentację przebiegu nauczania ustaloną dla szkół publicznych, zatrudniać nauczycieli przedmiotów obowiązkowych posiadających kwalifikacje określone dla nauczycieli szkół publicznych. Nadto, jeżeli szkoła niepubliczna ubiegająca się o uprawnienia szkoły publicznej jest szkołą zawodową, powinna prowadzić kształcenie uczniów w zawodach określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego lub w innych zawodach, jednak za uprzednią zgodą ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Niepubliczne szkoły i przedszkola, które nie ubiegają się o uprawnienia szkół publicznych, nie muszą zatem spełniać wymienionych warunków kadrowych, programowych i innych wskazanych w art. 7 ust. 3 ustawy o systemie oświaty.

Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania może jednak w drodze decyzji nadać uprawnienia szkoły publicznej szkole nie spełniającej tych warunków, jeżeli uzna ją za eksperymentalną. Nadając szkole takie uprawnienia, minister określa jednocześnie niezbędne warunki funkcjonowania szkoły.

Dotacje z budżetu gminy lub powiatu

Niepubliczne szkoły i przedszkola otrzymują dotację z budżetu gminy lub powiatu, w zależności od typu placówki. Przedszkola, w tym także przedszkola specjalne oraz szkoły podstawowe i gimnazja zwykłe, otrzymują dotacje z budżetu gminy. Niepubliczne szkoły podstawowe specjalne i gimnazja specjalne, szkoły artystyczne i szkoły ponadgimnazjalne o uprawnieniach szkół publicznych otrzymują dotacje z budżetu powiatu. Dotacje te przysługują w wysokości nie niższej niż 50 proc. ustalonych w budżecie odpowiednio danej gminy lub powiatu wydatków bieżących ponoszonych w przedszkolach lub szkołach publicznych tego samego typu i rodzaju w przeliczeniu na jednego ucznia. Warunkiem uzyskania dotacji jest podanie przez osobę prowadzącą placówkę niepubliczną właściwemu do udzielania dotacji organowi planowanej liczby uczniów nie później niż do 30 września roku poprzedzającego rok udzielania dotacji.

Szkoły niepubliczne nie posiadające uprawnień szkoły publicznej mogą otrzymywać dotacje z budżetu powiatu. Szczegółowe zasady udzielania dotacji dla szkół i przedszkoli niepublicznych określają organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, właściwych dla udzielania dotacji, to jest rada gminy lub rada powiatu.

Szkoły i placówki niepubliczne oraz organy prowadzące te szkoły lub placówki mają prawo do zwolnień z podatków i opłat z tytułu odpowiednio: zarządu, użytkowania lub użytkowania wieczystego nieruchomości szkolnych.

Źródło: Gazeta Prawna